Joan den asteazkenean Osasunaren Mundu Erakundeak COVID-19 epidemiaren egoera pandemian bihurtu zuen. Italia bezalako herrialdeak geldiarazi ditu, eta Espainian modu berean geldiarazteko mehatxua egin du. Kaltetutako herrialdeetatik jasotzen ari garen informazio eta esperientziarekin, agintariak eta biztanleak arazoaren larritasunaz konturatzen ari dira, eta esponentziala izan daitekeen hazkunde esanguratsu baten beldur dira. Asuncion Klinikan hainbat egun daramatzagu Osasun Sailetik eta Osakidetzako Zuzendaritzatik iristen diren arau eta gomendio guztiak aplikatzen. Horregatik, arazoa ez larriagotzeko, 10 gomendioekin lagundu nahi zaitugu:
1. Informazio iturri ofizialak kontsultatu; saihestu desinformazioa
Birusak aurrera egiten duen aldi berean, pandemiari buruzko informazio engainagarriak aurreratzen dituzte sare sozialetan. Enpresa teknologiko horietako batzuk neurriak hartzen hasi dira desinformazioa saihesteko, baina ezinezkoa da dabilen desinformazio guztiaren aurka egitea. Gaizkile askok birusaren hedapenaz baliatzen dira dirua edo isilpeko informazioa lapurtzeko; horregatik, norbaitek zurekin komunikatzen bada OME bezala bere burua identifikatuz, egiaztatu benetakotasuna.
Jarraian, Osasun Ministerioko iturri ofizialetara jotzea gomendatzen dizugu, agerraldiari buruzko informazio eguneratuarekin:
2. Arazoa benetakoa eta larria da
Duela gutxi arte bagenekien birus bat herritarren artean zabaltzen ari zela, baina ez gintuen gehiegi kezkatzen kasu partikularrak zirela pentsatuta, eta ezinezkoa izango zela gu harrapatzea. Mehatxua benetakoa da, eta baliteke egun batzuk barru Italiaren egoera beraren aurrean egotea; horregatik, aglomerazio-ekintza ugari bertan behera utzi dira (manifestazioak, bilerak, ekitaldi sozialak …). Jendea ezin da kalera atera, kirol lehiaketa guztiak bertan behera geratu dira eta AEBek Europarekiko hegaldi guztiak debekatu dituzte. Kontziente izan behar gara arazoa benetakoa dela, larria dela eta serio hartu behar dela.
3. Birusa eduki dezakezu eta sintomarik ez
Koronabirusaren arazoa ez larriagotzeko aukera eskaintzen zaigu, ahalik eta lasterren euste-neurriak hartuz: 10 pertsona baino gehiagoren bileretara joatea saihesten, higiene pertsonala handiagotu, kontaktu fisiko mugatu.
Kutsatze kasuak ematen ari dira sintomarik ez duten pertsonen artean, eta oso arriskutsua da. Sintomarik ez izateak ez du esan nahi birus honen eramailea ez zarenik. Murriztu zure bizitza soziala, ondo bazaude ere; horrela, eutsi egingo diozu, eta bere zabalkundea moztuko duzu.
4. Ez dira oporrak, ezohiko egoera da
Agintariek erantzukizunari dei egiten diote, eta agintaldia argia da: ahalik eta gehien kontaktua saihestea. Bilera masifikatuen gune eta ikastetxe askok ateak itxi dituzte, baina, hala ere, haur eta adinekoez betetako parke eta terrazak ikusten jarrai dezakegu. Arduratsuak izan behar dugu, eta saihestu: bola-parkeak, zabuak, lagunen etxeetara joatea … Beharrezkoa bada bakarrik. Elikagaiak, botikak, bankura eta ospitaleetara joatea dira salbuespenak. Baita lanera joatea ere, beste alternatibarik ez badago. Gainera, kioskoetara joan daitezke, irekita baitaude eta egunkarien ohiko banaketa egiten jarraitzen baitute.
5. Patologiarik ez izatearen eta arrisku handiko pazientea izatearen arteko aldea
Benetako arriskua izugarri kutsakorra dela da, eta gure gizartearen zati handi bat birusarekiko kaltebera da. Patologiarik gabeko jendearentzat katarro soil bat izan daiteke, baina arnas arazoak, defentsa baxuak edo kardiopatak diren pertsonentzat, adibidez, neumonia oso larria ekar dezake, eta baita heriotza ere.
6. Erabili gaitutako zenbakiak, eta ez joan ospitalera edo osasun-zentrora.
Zure osasun-zentrora joanda, arriskuan jartzen dituzu medikuak; izan ere, birusa kutsa diezaiekezu, edo berrogeialdian sar daitezke hurrengo egunetan, osasun-sistemak profesional gehiago galduz kutsatu berriak edo larrialdiak artatzeko gai direnak. Gainera, ospitalera joanda, arriskuan jartzen dituzu ospitaleko gainerako gaixoak, ziur aski, koronabirusarekiko oso zaurgarriak direnak.
Geratu etxean eta deitu sintomak edo susmoak dituzten gaixoentzako Euskal Autonomia Erkidegoan gaitutako zenbaki hauetara: 900 20 30 50 (lan-ordutegian) eta 688 67 06 48 (gainerako ordutegian)
7. Ohiturak aldatzea
Covid-19a pertsonatik pertsonara hedatzen da, sudurretik edo ahotik datozen tanten bidez; tantak arnastu edo gainazal komunetara atxiki daitezke. Gainazal horiek eskuak begietara, sudurrera eta ahora eraman ditzaketen pertsonek uki ditzakete, beren organismoari patogenoa sartzeko ateak irekiz.
Hainbat herrialdek musuen eta eskuen arteko talkaren ordezko agurrak egiten dituzte: adibidez, Txinako Beijing hirian, antzinako "Gong Shou" -ahurra ukabilean- keinua egitea iradokitzen da, "Kaixo" esateko. Era berean, Wuhango hiritarrek, non Covid-19ko agerraldia sortu zen, elkar agurtzeko modu burutsu bat asmatu zuten: oinen ukipen arin batekin. Bestalde, Brad Hazzard Australiako Hegoaldeko Gales Berriko Osasun Saileko buruak "eskua eman beharrean bizkarrean zaplazteko bat emateko" eskatu zien bere herrikideei. Beraz, eman diezaiogun askatasuna gure sormenari, eta gure artean agurtzeko modu berriak sortu, gure eta besteen osasuna arriskuan jarri gabe.
8. Saihestu bidaiak, garraio publikoa eta aglomerazioak
Euskal Herriko eta munduko beste leku batzuetara bidaiatzea saihestu, kutsatuta egonez gero birusa ez garraiatzeko, oraindik jakin gabe. Autobus edo tren bidezko garraio publikoa murriztu; izan ere, gune horiek oso arriskutsuak dira aglomerazioagatik eta hedapenagatik.
9. Muturreko higienea
Muturreko higienea, batez ere eskuak garbitzea. Eskuak xaboiarekin ondo garbitu behar dira minutu batez, batez ere etxera itzultzean edo besteren batekin kontaktu fisikoa izatean, beste pertsona batzuetatik, diruak, eskulekuak … Ez ukitu sudurra, ahoa eta begiak eskuekin; izan ere, zati sentikorrak dira eta birusaz kutsa gaitezke gure eskuak harekin kontaktuan egon badira.
10. Etxean geratu eta adineko senideak saihestu
Gogorra eta zaila izan daiteke praktikan jartzea, baina adineko senideei bisitak egitea saihestu. Koronabirusarekiko kalteberenak dira, eta senide horiekin kontaktu fisiko oro saihestu behar dugu.
Familia-plangintza on batek lagun zaitzake aste hauek normaltasun osoz igarotzen: jar zaitez ados beste senide batzuekin bisitak arautzeko, eta ideia on bat da, pertsona horiek behar izanez gero, gutxienez egun batzuetan infektatu gabeko pertsona bera geratzea zaintzan, gure maiteen higienea areagotuz; beste senide batzuk merkatuan erosteaz arduratu daitezke.